Chaz Underriner vindt zijn voornaamste inspiratie niet in muziek of kunst, maar in realiteit. Zijn multidisciplinaire werken met een grote rol voor ‘field recordings’ en video hebben een effect op het publiek vergelijkbaar met de soms verwarrende en overdonderende zintuigelijke ervaring die het dagelijkse leven kan zijn.
Zijn ambitieuze audiovisuele installatie Landscape Series is een poging om landschappen te vertalen naar muziek, gebaseerd op zijn studie naar ‘mimesis’. ‘Ik probeer het idee van een landschap te veranderen van een tweedimensionaal statisch beeld naar een multimedia-ervaring.’ Zijn inspiratie vindt hij vaak dichtbij huis, zoals in Landscape: Texas Plains, een ode aan de snelwegen van Texas.
‘Texas is een enorm grote staat. Ik weet niet hoe veel keer Nederland in Texas zou passen, maar heel vaak. Dus om die snelwegen helemaal af te rijden ben je soms wel vier en een half uur bezig. Het landschap is erg plat en verandert maar langzaam, dus het is een heel hypnotische ervaring om daar te rijden. Ik heb geprobeerd kamermuziek te schrijven die diezelfde ervaring geeft.’
Dit betekent overigens niet dat Underriner puur documentair te werk gaat. ‘Ik ben erg beïnvloed door het magisch realisme in literatuur. Zoals Haruki Murakami, die een scène kan opzetten die heel realistisch aandoet en daar dan mysterieuze, onverklaarde elementen aan toevoegt. Voor zover ik weet heeft niemand echt iets vergelijkbaars gedaan in muziek of audiovisuele kunst. Als er in muziek elementen uit de realiteit gebruikt worden, spelen die vaak een secundaire rol. Dus er is daar een nog vrij onontgonnen gebied.’
Met een oeuvre dat uiteenloopt van compleet akoestische composities naar audiovisuele installaties waarvoor traditionele notatie vrijwel geen rol speelt, stelt Underriner de grenzen tussen componist en mediakunstenaar ter discussie. ‘Nou, ik ben een Amerikaanse componist, dus dat betekent dat ik kan doen wat ik wil, toch? (lacht) Lange tijd voelde ik me niet prettig bij het schrijven van noten. Ik richtte me alleen maar op puur geluid. Pas de laatste tijd voel ik me weer oké met het abstracte idee van een noot op papier, alleen al omdat het een effectieve manier is om te communiceren met uitvoerenden. Maar vanuit een artistiek oogpunt vind ik het lastig om me beperken tot noten. Mijn focus is mijn conceptuele raamwerk. Het medium dat ik gebruik is minder relevant.’
Die focus vinden was de kern van Underriners ontwikkeling tot nu toe. ‘Ik heb mijn voorstudie gedaan aan de University of North Texas en mijn master aan de California School of Arts, allebei plekken waar ontzettend veel specialismes zijn. Afrikaanse drum, gamelan, animatie, je kunt met dansers werken, je kunt experimentele muziek maken, je kunt de free-jazzkant op… De uitdaging was dus om me te richten op de dingen die me het meest interesseren. Wat niet betekent dat ik daarnaast niet andere dingen kan doen in mijn leven. Ik speel wat jazz, ik doe vrije improvisatie. Maar voor mijn persoonlijke creatieve werk moet ik gefocust blijven – bijna als een soort overlevingsinstinct.’
Voor Underriner is genomineerd zijn voor de Gaudeamus Award een volgende stap in zijn onderzoek. ‘Ik wil vooral een reactie krijgen van het publiek, muzikanten en beeldend kunstenaars op mijn Landscape-werken en praten over hoe ze die werken ervaren. Om te zien of ze echt doen wat ik denk dat ze doen. Vooral voor een publiek aan het andere uiteinde van de wereld, omdat deze stukken zo doordrenkt zijn van een heel lokale landschapservaring.’
Foto © Anna van Kooij