Buiten de tijd en zwevend in de ruimte: de Canadese muziekpionier Matthew Ricketts (1986) schrijft emotionele stukken die slim gebruiken maken van de bijna metafysische kwaliteiten die muziek kan hebben. Ricketts is een van de vier genomineerden dit jaar voor de Gaudeamus Award, onze jaarlijkse prijs voor jonge componisten. Zijn werk is tijdens verschillende concert in het festival te horen, inclusief een nieuw werk dat hij schrijft voor het Zöllner-Roche Duo. Aan het einde van de week zal een van de vier genomineerden de prijs in ontvangst nemen.
Ricketts begon zijn muzikale leven als pianist, met een repertoire reikend van klassieke muziek tot The Amerikaanse Songbook, Broadway-melodieën en filmmuziek. Van daaruit dook hij, toen hij begon te componeren, diep in wat hij de ‘gay American sound’ noemt: componisten uit de jaren veertig als Samuel Barber, Leonard Bernstein en Aaron Copland. “Zo klonk mijn muziek toen ik begon met studeren. Dat werd er vrij snel uitgeslagen!”
Tegenwoordig vertoont zijn muziek een hernieuwde schaarste. Ze beweegt langzaam door de tijd en lijkt vaak te zweven in een vreemde, ritmeloze, meditatieve sfeer. “Muziek kan rare dingen doen met je gevoel voor tijd. Zoals in de Prelude van Wagners Parsifal: je hebt geen idee wat de maat is. Ik vind het geweldig dat muziek dat kan doen. Maar ik hou er ook van dat muziek, vooral tonale muziek, een gevoel kan geven dat het een richting op gaat, een voorwaardse energie heeft in de tijd, dat het streeft ergens aan te komen. In mijn muziek probeer ik beide tegelijk te bewerkstelligen. Dat de tijd opgeschort wordt en er tegelijkertijd het gevoel is dat we ergens heen gaan, om de een of andere zinvolle reden. ”
Ricketts’ orgelwerk Highest Light werd in première gebracht door organist Jean-Willy Kunz tijdens een uniek concert met een ruimtethema in Montreal. Tijdens het concert werd er live contact gemaakt met astronaut Thomas Pesquet, die op dat moment in een baan om de aarde draaide in het International Space Station. Aan het einde van het interview speelde Pesquet de eerste noten van Ricketts’ stuk, waarna Kunz de uitvoering afmaakte in de concertzaal. Passend bij het thema is het stuk sterk beïnvloed door de vaak rijk aan orgelgeluiden zijnde soundtracks van sci-fi-films als Star Wars, 2001: A Space Odyssey en Interstellar.
“Ik was op zoek naar de vreemde verbanden die er zijn tussen religie en technologie en hoe dat samenkomt in het orgel”, zegt Ricketts, wiens bijbaantje een tijdje orgel spelen in een katholieke kerk was. “Het orgel heeft al die religieuze connotaties. Maar het is ook een gigantisch stuk techniek. En het is zwaar en het is wind en het is als onze longen. Ik ben niet religieus, maar ik vind het fascinerend dat muziek zo’n centrale rol speelt in alle religies die ik ken. Het brengt mensen bij elkaar. En het schort de tijd op, op een manier die ons enige toegang geeft tot het goddelijke of het buitenaardse. Ik denk dat je mij een agnostische spiritualist zou kunnen noemen. Muziek is mijn religie.”
Om die buitenaardse kwaliteiten in zijn muziek die hij nastreeft te creëren – het geluid dat hij omschrijft als “lontano, in de verte, achter glas” – gebruikt Ricketts verschillende compositietechnieken uit de barokmuziek. “De dialectiek van regels en vrijheid die je aantreft in zoiets als renaissance-contrapunt, die klanken vind ik heel aanlokkelijk. Ik vind ze heel fris. En ik zou graag meer opera schrijven. Opera beleeft een soort renaissance, zo lijkt het. ben benieuwd wat er nog allemaal kan met dat superoude genre.” Hoewel hij erkent dat de term ‘oud’ tegenwoordig bijna nietszeggend is in de manier waarop mensen tegenwoordig naar muziek luisteren. “Alles is even ver weg van nu. Of je nu luistert naar de muziek van Enno Poppe of naar Josquin des Prez, het maakt eigenlijk geen verschil in hoe ver die dingen af lijken te staan van het nu.”