Voor de Franse componist en beeldend kunstenaar Raphaël Languillat (1989) is er geen verschil tussen zijn werk in beide domeinen. Bovendien verrijkt hij zijn muziek vaak met visuele elementen zoals licht, live projecties en video. Veel van zijn composities zijn geïnspireerd op schilderijen. Naast esthetische redenen is het voor Languillat ook een reflectie op de hedendaagse componist: “Vanwege de complexiteit van ons leven bestaat het cliché van de ‘klassieke componist’ over twintig jaar niet meer. Componisten moeten flexibeler worden in andere domeinen dan de muziek om de idee van een concert te herzien.”
Neem Languillats compositie Crucifixion (d’après Le Pérugin) (2015) voor kamerensemble. Hij schreef het nadat hij Pietro Perugino schilderij van Christus’ kruisiging uit 1496 had gezien. De invloed van het schilderij is op sommige punten overduidelijk aanwezig, de muzikanten zijn bijvoorbeeld in drie duo’s over het podium verdeeld, zoals ook op Perugino’s triptiek. Tegelijkertijd gaat de compositie over visuele en esthetische vragen, zoals Languillat uitlegt: “Hoe kan je een dusdanig lijden in zo’n vredig tafereel weergeven? Wat is een landschap in muziek? Wat vertelt een renaissance fresco ons in de eenentwintigste eeuw? En hoe kan ik Perugino’s meesterwerk herinterpreteren in mijn muziek?” Deze vragen bevolken Languillats gedachten zodanig dat hij voor de Gaudeamus Muziekweek nieuwe visuele elementen wil inbouwen tijdens de uitvoering van Crucifixion (d’après Le Pérugin): “Het is een heel kalm schilderij, vooral het landschap in de achtergrond. De details zijn magistraal: het materiaal van het hout bijvoorbeeld, of het metaal van de spijkers en de posities van de handen. Om de vredigheid van het Umbrische landschap te onderstrepen, wil ik een nieuw video werk maken waarin de grenzen tussen fotografie en slow-motion video vervagen.”
Hoewel beeldende kunst en muziek vaak als twee verschillende domeinen worden gezien, zijn ze voor Languillat een en dezelfde: “Compositie is een zeer abstract woord, maar een afbeeldingen en gebouwen zijn ook composities. Het is voornamelijk een kwestie van lijnen, schaduw en licht. Deze vragen spelen ook in de fotografie. Ik houd van beide kunstvormen, omdat muziek en fotografie over dezelfde kwesties gaan. Hoe kan een fotoserie muzikaal zijn en wat betekent dat? Ik wil de overeenkomsten tussen de twee afzonderlijke domeinen vinden en ze verenigen.”
Een ander voorbeeld is La Flagellation du Christ (d’après Le Caravage) (2016) voor solo piano, gebaseerd op Caravaggio’s gelijknamige schilderij uit 1607. De stijl verschilt diametraal van die van Perugino. Zo ook Languillats muziek. Het is een snelle, herhalende opeenvolging van noten, haast een marteling om te spelen. Het contemplatieve karakter van Crucifixion maakt plaats voor donkerdere sferen: “Carravagio is keiharde studiofotografie. Het is erg donker. Er is een hoop naakt, atletische lichamen. The scènes zijn wreed. Het licht is ruw. Dit schilderij heb ik in Milaan gezien. Het was gigantisch en vulde de hele ruimte. Het helde een beetje naar voren, alsof het bovenop mij viel. Waanzinnig. Toen pas begreep ik de zwaarte van dit schilderij.” Languillat transplanteert de duisternis van het schilderij en het typische clair-obscur—licht-donkercontrasten om vorm en volume aan te dikken—naar de belichting van de uitvoering. De zaal moet zo donker mogelijk zijn. Er is een spot gericht op de pianist, die tijdens de uitputtingsslag die de uitvoering is van dichtbij wordt gefilmd om het fysieke en lichamelijk lijden van de geseling zelf te visualiseren.
Hoewel de schilderijen an sich prachtig zijn, is er voor Languillat een diepere laag gelegen in de schilderijen naast louter esthetische redenen: “Deze schilderijen interesseren mij, omdat ze een spiritueel verlies in onze Europese maatschappij aanduiden. Spiritualiteit heeft te maken met ruimte, focus en stilte. Niet met de gejaagde tijd waarin wij leven, die gevuld is met versnelling, oppervlakkigheid en vooruitgang.” De stilte en contemplatie waar Languillat naar zoekt in deze schilderijen, die hij transponeert naar zijn eigen muziek, bieden hem een alternatief ten opzichte van de hedendaagse samenleving: “Onze tijd is erg complex; er is teveel informatie. Facebook, Instagram, Twitter, en de media in het algemeen produceren een constante stroom aan informatie die we niet nodig hebben. We hebben meer concentratie nodig. Ik wil mijn muziek en beeldende kunst verenigen, omdat ik denk dat daar mogelijkheden liggen om nieuwe psychologische ruimten te maken, waarin er ruimte is voor spiritualiteit, contemplatie en schoonheid.”