Klik op het toestaan van cookies om de playlist te beluisteren

EEN INTUÏTIEF EXPERIMENT DOOR VISUAL ARTIST SOÑA LEE & COMPONIST AART STROOTMAN

scroll down
back to overview
‘Moet muziek worden gehoord om muziek te zijn?’ – Aart Strootman

Een opmerkelijk muziekstuk uit liefde voor de nacht. Twee kunstenaars uit verschillende hoeken van de wereld krijgen een ander kompas. Op welke manier zullen ze elkaar begrijpen? Hoe kan het ongrijpbare verlangen om in collectiviteit te creëren zijn eigen vorm vinden? Dit zijn de ideale ingrediënten voor een volledig intuïtief experiment. Gaudeamus is dapper genoeg om hier ruimte voor te bieden, zonder te weten wat het resultaat gaat zijn. In het moment zelf zal de precieze uitkomst zich pas aan ons openbaren.

DIT ZIJN SOÑA EN AART

Soña Lee is illustrator en kunstenaar. Vanuit haar zeer levendige verbeelding tekent ze vaak felgekleurde dromen met in de hoofdrol veelsoortige wezens. Geboren in 1989 in Seoul, Zuid-Korea, besloot ze in 2015 te verhuizen naar Rotterdam, Nederland. Tot een paar dagen voor het interview was ze niet bekend met het werk van Aart. Nu is ze uitgenodigd om een kunstwerk te maken naar aanleiding van een van zijn composities.

Aart Strootman is gitarist / componist / muziekpionier. Aart, geboren in 1987 in Oud Beijerland, Nederland, heeft de hele wereld over gereisd en woont nu in Rotterdam. In 2017 won Aart de Gaudeamus Award. Datzelfde jaar ging Nyctophilia tijdens de Gaudeamus Muziekweek in première. Voor de totstandkoming van dit stuk speelde Aart met strijkers, percussie, basgitaar en blokfluit. Het werk werd uitgevoerd door de ensembles s t a r g a z e, TEMKO en trio aXolot.

NYCTOPHILIA BRENGT ZE SAMEN

Aart (A) en Soña (S) hebben elkaar nog nooit ontmoet. Nyctophilia brengt ze samen, een keuze die de gespreksleider (Q) voor hen heeft gemaakt. Q zal hen, met wederzijdse instemming, leiden door dit intuïtief experiment.
De twee wonen slechts anderhalve kilometer uit elkaar, aan weerszijden van de Nieuwe Maas in Rotterdam. Gezien de covid19 ‘beperkingen’, zullen ze echter een videogesprek voeren. Aart logt in vanuit een wat donker ogende muziekkelder. Soña antwoordt vanuit haar kleine, maar zonovergoten werkruimte. Ze krijgen eerst een korte uitleg alvorens ze zachtjes in het diepe worden geduwd.

VERVREEMDING/DUISTERNIS

Q: Nyctophylia zou de naam kunnen zijn van een Griekse godin. Uit spontane liefde voor deze elegante naam is deze compositie door mij gekozen als het thema van ons gesprek. Ik wens jullie een inspirerende start.

Als warming-up worden de twee uitgenodigd om intuïtief na te denken over verschillende associatieve begrippen.

Q: Wat roepen ‘vervreemding’ en ‘duisternis’ bij jullie op? Voel je op je gemak en neem de tijd.

Na een paar minuten trapt Aart af. Zijn ogen zien er opgewekt uit, terwijl zijn stem dankbare donkere tonen bevat.

A: Voor mij versmelten vervreemding en duisternis tot ‘het niet weten’. Dat vind ik trouwens een heel inspirerend onderwerp. Het heeft betrekking op ‘het ongehoorde’, ik bedoel iets dat je nog nooit eerder hebt gehoord. Sommige geluiden kunnen vervreemdend zijn en daarom ongehoord.
Net zoals duisternis een bepaald ‘onzichtbaar’ effect heeft: er wordt iets bedekt door de duisternis.

Soña neemt de beschrijving in zich op. Met een aangenaam lichte stem introduceert ze haar spontane gedachten. Er klinkt een subtiele hint van ‘white noise’.

S: Als ik aan deze woorden denk, stel ik me voor dat ik een heldere, zwevende bal ontmoet. Iets dat leeft, een levend schepsel. We smelten samen. Tegelijkertijd voel ik duisternis binnen in mij.
Het voelt ook als een wit canvas dat is gevuld met duisternis …

Grinnikt geamuseerd …

 

DREAMING/AWAKE

Q: Je verruimt onze geest al. Het volgende paar woorden is ‘ontwaken’ en ‘dromen’.

S: Ben ik wakker of droom ik? Deze vraag stel ik mijzelf constant. Soms knijp ik mezelf, omdat ik niet zeker weet of iets een droom of werkelijkheid is. Bijvoorbeeld als ik blij ben. Misschien zal ik aan het einde van mijn leven denken: is dit leven slechts een droom? En misschien droom ik nu ook van deze ontmoeting.

A: Dat raakt aan mijn gedachten, Soña. Ik hou vooral van de ruimte tussen wakker zijn en dromen. Het is een soort liminale ruimte… of limbo, waarin de lijnen tussen in slaap vallen, dromen en wakker worden vervagen. Het gaat ook om gevoeligheid. Het kan aanvoelen als een droom in een droom, of zo’n hele levendige droom waarin het voelt alsof je wakker bent.

Soms knijp ik mezelf, omdat ik niet zeker weet of iets droom of werkelijkheid is.
Soña

SCHEMERING / MENSHEID

Q: Dit leidt bijna als vanzelf naar het volgende paar woorden: ‘schemering’ en ‘menselijkheid’. Aart, wat vind jij van deze twee concepten?

A: Hmm, schemering … ik associeer het met schaduw, tijd en ruimte, de stand van de zon.
Als de zon op het hoogste punt staat, kun je geen schaduw zien. Resonerend over de mensheid …
Ik denk aan het kunnen reflecteren op de betekenis van het mens zijn. Samen roepen de twee begrippen gedachten bij me op over de huidige tijd waarin we leven (de lockdown voor mensen over de hele wereld vanwege covid19, red.) en hoe de mensheid omgaat met ‘het niet weten’. We leven in een schemergebied. Gedrenkt in schaduw.

S: Ik zie een persoon die zegt ‘We moeten schijnen als zonlicht’. Ik denk aan hoe de mensheid zich heeft ontwikkeld in het streven naar hoogwaardige technologie en een langere levensduur. De mensheid moet nu eerst gaan uitvinden hoe om te gaan met vervuiling en milieuproblemen. We kunnen de echte zon – de stralende toekomst – niet zien zonder deze problemen op te lossen. Anders gaan we al naar beneden na zonsopgang.

Wat je eerder zei, Soña, over het witte canvas gevuld met duisternis.
Aart

Q: Laten we naar de ‘echte muziek’ van Nyctophilia gaan. Kun je wellicht de eerste keer dat je deze compositie hoorde terughalen, Soña? Wat gebeurde er toen?

S: Vanaf het begin voelde het alsof ik aan het slaapwandelen was, alleen, ’s nachts. Toen kwam dit verhaal in me op … Een jongen slaapt, liggend op zijn bed. Een soort duisternis komt in de kamer steeds dichterbij hem. En verspreidt zijn schaduw overal. Dan, opeens, komt de duisternis aan zijn bed. In zijn slaap is hij zich heel bewust van dit donkere gevoel. Tenslotte opent de jongen zijn ogen, hij kijkt naar de meubels in zijn kamer, de kast en de boekenplanken. Alles trilt. De kastdeuren gaan open en dicht. Boeken vallen op de grond …

Een glimlach van verbazing verschijnt op Aarts gezicht.

Dan is de climax in het stuk. Ik heb erg genoten van dat deel.

Soña gaat verder.

De jongen slaapwandelt naar de deur van de kamer. De deur gaat open. Hij voelt, naar hij vreest, hoe iets zijn kamer binnenkomt … maar hij kan het niet zien. Er is een spiegel tegenover de deur. De jongen kijkt ernaar.
De jongen is echt bang, maar op de een of andere manier is hij ook enorm gefascineerd. Dan ziet hij zichzelf in de spiegel. Ineens wordt hij wakker … Alle meubels verlaten de kamer. De jongen volgt. Hij komt aan in het bos …

Stilte. S duikt in haar herinneringen.

Er is meer, maar [enigszins aarzelend] … ik kan het nu niet vangen.

Aart ziet er vereerd uit met de beschrijving van Soña.

A: Wauw, als ik een compositie schrijf, ben ik over het algemeen niet op zoek naar een verhaallijn. Het verrast me als dat gebeurt.

Q: Kun je een inkijkje geven in hoe Nyctophila tot stand gekomen is?

A: Nou, het begon met een uitnodiging van Gaudeamus. Ik werd gevraagd om een ​​stuk voor te bereiden dat zou worden uitgevoerd door een groot strijkersensemble. Ik heb hier intuïtief percussie, gitaar, basgitaar en blokfluittrio aan toegevoegd. Toen ben ik een eerder stuk gaan herschrijven, waar ik nog niet helemaal tevreden over was.

Ik was van plan een hele wilde virtuoze solo te schrijven voor de eerste violist van het strijkersensemble. Ik wilde ook expliciet het onbekende verkennen, een manier vinden om het onbekende tot leven te brengen. Ondertussen was er een zeer beperkte repetitietijd. Dus ik bedacht een andere manier van dirigeren. Ik verwerkte bepaalde cues in de partituur, elke cue betekende voor iedereen iets anders. In feite was het een ander soort taal met zijn eigen syntaxis. In zekere zin is het erg duister materiaal om te hanteren. Zelfs bij de première wisten we niet hoe alles op het einde samen zou komen.

Aart begint te gebaren.

Als je naar de video kijkt, zie je op bepaalde punten dat ik drie of vijf vingers laat zien. Dat komt overeen met de aanwijzingen. Verschillende muzikanten reageren dan op elkaar … Ik heb als het ware mijn eigen kaartenhuis gebouwd. Als iemand een signaal mist of niet luistert, stort het volledige stuk in elkaar. De uitvoering zelf gaat dus uiteindelijk over niet weten wat er gaat gebeuren.

Aart merkt dat Soña zijn woorden in haar hoofd visualiseert. Hij wacht twee seconden.

Er hing een geweldige sfeer. Ik hield van het soort spanning dat dit met zich meebracht, het podium op.

Diepe stilte. Om de stilte te doorbreken, barsten S, A en Q samen uit in een genoeglijke lach.

Soms zie de illustratie in mijn hoofd volledig voor me …
Soña

Q: En wat vind je ervan dat Soña een kunstwerk maakt als – een nog onbekende – reactie op de registratie van Nyctophilia?

A: Het is eigenlijk de eerste keer dat iemand, jij Soña, een interpretatie van mijn werk gaat maken op basis van een opname in plaats van op de partituur. Elke keer dat het stuk wordt gespeeld, geven de musici hun interpretatie van de partituur.
Zodra een dergelijke interpretatie is opgenomen, wordt ie in feite gefixeerd, terwijl juist de voorkeur geef om iedere uitvoering van het werk anders te laten zijn.‘Records ruin the landscape!’ Zei John Cage al in de jaren zestig.
Maar deze keer is het anders. Ik ben blij dat de oorspronkelijke openheid van de partituur overkomt in de opname.

Aart zegt dit met bescheidenheid en een soort ingetogen opwinding.

Soña neemt het soepel over.

S: Ik ben het met je eens dat het creatieproces zich moeilijk laat vangen en dat het een oprecht soort openheid vraagt. Als ik een verhaal te veel probeer te visualiseren, loopt het op de een of andere manier van me weg. Het luistert heel nauw. Ik moet gewoon wachten tot het moment waarop het als vanzelf naar me toe komt.
Ik blijf zoeken naar een kunstgreep, een manier om de inspiratie te laten komen op elk moment dat ik het wil . Maar ik heb het nog niet gevonden. Dus het voelt voor mij gewoon als magie, dat moment waarop ik opeens een gevoel helder kan visualiseren in een illustratie.

Ik herinner me een interview met de acteur Joaquin Phoenix. Hij kreeg vragen als: wat was je bedoeling? Wat wilde je laten zien? Waarom speelde je het op die manier? Hij antwoordde: ik weet het niet. Ik weet het niet. Ik was gewoon in het moment en ik deed het.
Ik vond zijn reactie interessant, dus ik bleef interviews met hem volgen. Hij geeft altijd dezelfde antwoorden: ik weet het niet. Ik kan het niet uitleggen. Het was gewoon het gevoel. Ik hou van zijn antwoorden. Voor mij leggen ze veel uit. Je haalt gewoon het beste uit jezelf, in het moment.

 

HET KUNSTWERK

Na deze treffende reflectie door Soña verdwijnen de woorden van het toneel. Er zijn ongeveer 100 minuten verstreken. Er is veel gezegd. Er valt nog veel meer te ontdekken. De twee personages steken hun hand op om afscheid te nemen.

Soña is uitgenodigd om een kunstwerk te maken naar aanleiding van Nyctophilia. Het resultaat is nu te zien op deze website. Exclusief voor Gaudeamus zij 50 gesigneerde risoprints te koop via de website van Soña Lee voor € 35. De opbrengst komt ten goede aan zowel de kunstenaar als Gaudeamus! sonalee.net

Gaudeamus bestaat 75 jaar en dat vieren we.

Wil je meer ontdekken uit het turbulente verleden, het onverwachte heden en de nog onbekende toekomst?

> TERUG NAAR OVERZICHT

You may also like