Tijdens de vele concerten in Gaudeamus Festival 2022 klinken ook veel nieuwe werken waarvan de inkt nog maar net droog is. Wij gingen in gesprek met een aantal componisten die vertellen over de compositie die zij in opdracht van ons schreven. We spraken de Nederlandse Amarante Nat over het strijkkwartet dat zij in opdracht schreef en dat op zondag 11 september wordt gespeeld door het Adam Quartet in Club Nine in Tivoli.
door Niamh Leneghan
Amarante Nat is een oude bekende van het Gaudeamus Festival. Nat herinnert zich hoe ze het festival zelf bezocht als eerstejaars bachelorstudent, en er zich een compleet nieuwe wereld vol innovatieve compositiemethodes voor haar uitstrekte. Ze herinnert zich hoe ze in 2018 compleet geboeid luisterde naar werk van Thanasis Deligiannis en uitvoeringen waarin bliksemschichten en fietsen figureerden. We zijn een paar jaar verder inmiddels, en nu schreef ze in opdracht van het festival een driedelige strijkcyclus met het Adam Quartet. In gesprek met Nat bespreken we de ontwikkeling die ze doormaakte tijdens haar opleiding, het idee achter haar schrijfopdracht en hoe ze het werken in opdracht tot nu toe heeft ervaren.
Nadat Nat in Amsterdam begon aan haar opleiding, stapte ze over naar Den Haag waar ze momenteel haar bacheloropleiding afrondt. Het karakter van die opleiding paste beter bij haar. Nat vindt het fijn dat de geschiedenis in Den Haag zo sterk voelbaar is. Dat historische besef vormt ook de onderwijsmethode van de docenten. Wanneer ze met haar docenten haar eigen materiaal bespreekt, voelt dat voor Nat alsof ze figuurlijk ‘een tijdje met iemand oploopt – en vanaf daar kan ik mijn eigen weg inslaan’. Zo groeit haar compositorische taal. Ze vertelt me dat de opleiding momenteel in een fase zit waarin ‘er een soort demystificatie gaande is van het vak van componist. Ze laten ons zien dat het iets is dat je kunt leren en waar je in kunt groeien. Het is niet iets waar je mee geboren wordt of waarvoor je een supertalent en geweldige aangeboren kennis moet hebben. Het is een pad, je groeit er langzaam naartoe.’
https://www.youtube.com/watch?v=2DifKGAOBQQ
Het thema van het werk dat Nat in opdracht van Gaudeamus schreef, is de liefde en voor het eerste deel de zinsnede: ‘I listen to the ocean and all I hear is you’. Met zo’n breed, diepgaand basisidee kan een muziekstuk alle kanten op, maar Nat richt zich op de lichtheid ervan. Ze voegt er soepel aan toe ‘hoe ontzettend mooi het is om iemand een lied cadeau te doen’.
Het startpunt voor dit werk was dus de zin hierboven. Nat ontwikkelde die gedachte verder en dacht na hoe we in elke willekeurige situatie liefde kunnen geven: ‘hoe je een kat aait, hoe je de deur opendoet; al die hele kleine dingetjes, als je die met een bepaalde zachtheid en aandacht doet, dat is al liefde’. Van hieruit stelde Nat zich ten doel om muziek te schrijven die de luisteraar uitnodigt om ‘zich over te geven aan een bepaalde zachtheid’. Dat een strijkkwartet het werk uitvoert voelt dan ook als de perfecte samenwerking. De techniek en de klankkleur van de instrumenten passen perfect bij Nats visie op het verklanken van het idee ‘liefde’.
Nat vond de samenwerking met het strijkkwartet heel organisch gaan. Het timbre van dit ensemble zorgde voor een mooi gemengde, orgelachtige structuur, wat goed past bij haar geluid. Bij eerdere stukken waarbij er meer verschillende instrumenten werden gebruikt, vertelt ze, ‘richtte ik een groot deel van mijn aandacht op het vinden van die homogenere, op de lucht zwevende klank als van een orgel te vinden’. Het schrijven voor een strijkkwartet hielp Nat dus om zich meer op het materiaal te concentreren en minder te tobben over het samenvloeien van contrasterende instrumenten. Nat speelt zelf geen strijkinstrument, maar ze laat zich daardoor niet beperken in het schrijven van haar compositie. Ze vertelt: ‘In het compositieproces is het belangrijk dat je je muzikale doelstellingen prioriteit blijft geven, niet de technische. Als je je daarop richt hou je jezelf tegen.’
Een deel van de cyclus is al eens uitgevoerd door het Adam Quartet, tijdens de Nederlandse Dag van de Componist afgelopen juni. Nat schetst hoe de musici al precies zo liefdevol speelden als zij voor ogen had gehad: ‘Het was zo leuk om te zien met hoeveel tederheid ze in de muziek doken tijdens hun spel.’ Doordat ze voor een strijkkwartet schreef kon Nat zich ook inbeelden hoe haar werk zou klinken in een zaal specifiek voor kamermuziek, zoals de intieme Cloud9: ‘Dat is totaal anders dan voor een orkest in de grote zaal.’
In het najaar van 2022 begint Nat aan een bachelor klassiek zang, naast het afronden van haar laatste jaar compositie. Als reden geeft Nat: ‘Ik denk dat het mij zo’n energie geeft om als componist én mezzo sopraan de muziek van componisten te bestuderen, omdat ik dan op directere manier verbonden ben met een groep musici. Als ik in mijn eentje zit te componeren, mis ik het delen van een fysieke ruimte, dan voel ik me soms geïsoleerd. Mijn belangrijkste doel het komende jaar is om me meer verbonden te voelen, dat geeft me energie.’
We kijken ernaar uit om de uitvoering van Nats werk door het Adam Quartet te horen tijdens het Gaudeamus Festival dit jaar, en ook om te zien hoe ze zich verder ontwikkelt als componist én zangeres!