Tijdens de vele concerten van Gaudeamus Festival 2023 klinken talloze nieuwe werken, waarvan de inkt nog maar net droog is. Stagiair Sofia Chionidou interviewt componisten die vertellen over de compositie die zij in opdracht van ons schreven – of nog aan het schrijven zijn. Vandaag: Katarina Gryvul over haar nieuwe performance bukimi no tani, die in première gaat tijdens de vrijdagavond 8 september van Gaudeamus Festival 2023.
door Sofia Chionidou
Zoals wel meer componisten die met Gaudeamus werken, heeft Katarina Gryvul verschillende identiteiten: naast componist is ze ook producer, violist, lerares en geluidskunstenaar. Tijdens de korte duur van ons gesprek gaf ze me een korte blik in haar visie op hedendaagse muziek en hoe die heeft geleid tot deze verfijnde mix van identiteiten en geluiden, waarin ze verschillende tradities en manieren van muziek maken samenbrengt.
Genres mixen
Gryvuls werk combineert twee dingen die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben: klassieke en populaire muziek. Om te begrijpen hoe ze hiertoe kwam, vroeg ik haar naar het pad dat ze tot nu toe aflegde. Ze was oorspronkelijk opgeleid als klassiek violist. Hierop volgde al snel een studie in akoestiek en daarna elektro-akoestische compositie, wat uiteindelijk leidde tot een studie in computermuziek en geluidskunst. Ook was ze actief in de game-industrie, waardoor ze betrokken raakte bij popmuziek. Werkend met muziek “van rock tot Japanse pop tot country” leidde deze stap weg uit de academische wereld haar naar een andere manier van muziek produceren, en naar de release van haar eigen songs.
Dit was een richting die haar erg goed beviel, zegt Gryvul, omdat het de variatie in muziekgenres reflecteert waar ze zelf in haar dagelijkse leven graag naar luistert. Ze ziet over het algemeen ook geen hiërarchie tussen genres, zoals dat klassieke muziek beter zou zijn dan popmuziek. Voor haar zijn ze allemaal gelijk, ieder voor een eigen gelegenheid.
Het is dan ook evident dat dit gebrek aan hiërarchie haar in staat stelt om naar hartelust geluiden te mixen. Op het moment kiest ze ervoor om te werken met een combinatie van elektronische en akoestische middelen, wat hand in hand gaat met het combineren van experimentele klassieke muziek en populaire massacultuur. Voor Gryvul zijn deze werelden onafscheidelijk in hedendaagse muziek, en zouden ze dat ook moeten zijn. Haar aanpak, die helemaal aansluit bij het continu transformeren en overschrijden van grenzen en het alles assimileren zoals gebruikelijk is in culturele producties van nu, laat geen ruimte aan traditionalisme. “Onze muziek kan niet hetzelfde klinken als in de jaren ’60 of ’70,” beweert ze dan ook.
“Griezelig” geluid
Dit vormde ook het startsein voor het werk dat we in september zullen zien, bukimi no tani. Volgend uit een opdracht van Gaudeamus samen met het Ulysses Network en Mixtur Festival, begon Gryvul bij het idee van ‘bukimi no tani’, ofwel “de griezelige vallei”. Een term die refereert aan het ongemakkelijke gevoel dat mensen hebben als ze geconfronteerd worden met een elektronische entiteit die sterk op een mens lijkt, maar net niet. Een idee dat steeds actueler wordt met de opkomst van AI en robotics en hun steeds verdere integratie in het dagelijkse leven, waarmee het een van de vele urgente thema’s is die Gryvul in haar werk adresseert. Thema’s die vaak raken aan psychologie, het niet-menselijke of technologie.
In bukimi no tani probeert Gryvul de voorwaarden die leiden tot dit ongemakkelijke gevoel na te bootsen in geluid. Dankbaar voor de vrij carte blanche compositie-opdracht en de technische ondersteuning die ze van de festivals kreeg, experimenteert ze met het vervormen en verspreiden van haar stem door een 8-speaker systeem door de performance-ruimte. Haar voornaamste technieken om dit te bereiken, en tevens de voornaamste technieken die ze door heel haar artistieke praktijk onderzoekt, zijn variaties in timbre en het ruimtelijk maken van geluid. Maar waar timbres onderzocht en geoefend kunnen worden tijdens het compositieproces, vormt het verspreiden van geluid in de ruimte een belangrijke uitdaging voor haar, aangezien ze zich zal moeten aanpassen aan de akoestische eigenschappen van iedere ruimte waarin de performance wordt gespeeld.
Het publiek beroeren
Op het moment is Gryvul nog altijd druk met het verfijnen van bukimi no tani, waarbij ze de ervaring voor het publiek en de nasmaak van het einde verkent. Dat is tenslotte wat ze het belangrijkst vindt in haar werk; het teweeg brengen van emoties. In haar worden is de kracht van muziek dat het “iets belangrijks in je kan veranderen”, dat het je kan laten voelen dat je leeft, of het je nu een goed of slecht gevoel bezorgd heeft. In Gryvuls werk draait het allemaal om combinaties. Ze zoekt een balans tussen schoonheid en lelijkheid, vooral een die de grootste impact op het publiek zal hebben. Het ziet er naar uit dat we een ervaring gaan krijgen die sterk en overweldigende is, zowel qua geluid als emotie, tijdens de vrijdagavond van het festival – eentje om zeker niet te missen!