Tijdens de vele concerten in het Gaudeamus Festival klinken ook veel nieuwe werken waarvan de inkt nog maar net droog is. Wij gingen in gesprek met een aantal componisten die vertellen over de compositie die zij in opdracht van ons geschreven hebben. Dit keer Celia Swart. Zij schreef Elevation of self-validation voor Kluster5.*
Hedendaagse muziek componist, jazz saxofonist en visueel kunstenaar Celia Swart is van alle markten thuis. Na het afronden van haar bachelor compositie in 2018 schreef ze werken voor verschillende orkesten en ensembles, zoals het Koninklijk Concertgebouw Orkest, het Residentie Orkest en het Nieuw Ensemble. Sinds een aantal jaar is haar interesse gegroeid in de richting van multimedia werken. Tegenwoordig ligt haar focus vooral op het maken en creëren voor hedendaagse ensembles. Dit jaar studeerde ze af van haar compositie master (MM), die zich richtte op de dynamiek tussen verschillende media lagen. Ook dit komt tot uiting in haar composities, door het gebruik van haar eigen visuals en elektronische muziek.
De inspiratie voor Elevation of self-validation ligt vooral bij de relatie die Celia had tot Instagram. “Ik was erg actief op Instagram en was veel aan het posten. Het delen van een foto van mezelf, voelde als een validatie van mezelf die ik nodig had. Dit voelde aan de ene kant goed, want je krijgt nou eenmaal een goed gevoel bij het krijgen van likes. Echter weet ikzelf alleen wat echt is. Ik kan nu een mooie foto van mezelf maken, maar als ik in de spiegel kijk, zie ik die persoon niet. Het is een tweestrijd: je voelt je goed want je krijgt likes, maar aan de andere kant lijkt het alsof je liegt, omdat het maar een momentopname is.”
Tegelijkertijd is Celia zich ook gaan verdiepen in de wereld van influencers. Zij proberen producten te verkopen aan hun volgers via hun gezicht. Ze heeft onderzoek gedaan door te observeren bij vrienden die veel volgers hebben en hoe zij daarmee mee om gaan. “Dat was een verwerkingen van mijn relatie tot Instagram en mijn eigen uiterlijk. Tegelijkertijd merk ik ook- maar dat kan door de lockdowns komen- dat ik me minder focus op het plaatsen van foto’s, om daarmee zelfvalidatie te krijgen. Dat komt misschien doordat ik en veel medecollega’s toen niet meer konden optreden. De druk van zelfpromotie viel weg. Doordat ik het steeds minder ben gaan posten, zocht ik minder de endorfine op: ik hunkerde er niet meer naar.”
Tijdens de repetities, montagedagen, uitvoeringen veranderde en ontwikkelde Celia’s perspectief zich telkens: “Elke periode had ik een ander perspectief tot mijn uiterlijk en social media. Ik vind het interessant om een onderdeel te nemen uit mijn leven en daar een nieuw perspectief op te krijgen, voor mezelf.”
Het is niet de eerste keer dat Celia samenwerkte met Kluster5. In 2018 schreef ze Boven Hoge Gebouwen. Ze geeft aan dat Elevation of self-validation contrasteert met haar vorige werken. “Het nieuwste werk dat ik voor Kluster5 heb gemaakt is het eerste multimedia werk, waarbij ik alles heb kunnen samensmelten; zowel de muziek als de visuals, en hoe deze zich tot elkaar verhouden tot wat er op het podium gebeurt.” Celia had al vaker geëxperimenteerd met het tonen van eigen beelden bij uitvoeringen, maar daarbij hadden alleen de visuals en de muziek een relatie tot elkaar, het ensemble stond hier eigenlijk buiten. “Hoewel het voor mij heel betekenisvol was, had het ensemble niet per se een relatie met de muziek en beelden. Bij dit stuk is dat anders.”
Toen Celia de muziek af had, ging ze de beelden erbij maken. Tijdens het schrijven dacht ze al veel na over het podiumbeeld, en dan met name de hoe de visuals worden getoond. “Ik had op een gegeven moment een idee dat er een gezicht te zien was, en dat het gezicht dan zou veranderen van een echt persoon naar een geanimeerd persoon. Ik kwam tot het idee om dat violiste Isa te laten zijn. Violisten zien er namelijk vrij solistisch en sierlijk uit, en om dat ze een vrouw is kan ik me er beter aan relateren.” Op de visuals is Isa zelf te zien, maar dan gespiegeld, zodat het lijkt alsof ze voor een spiegel staat. De beelden zijn eerst opgenomen als video in een theater, daarna heeft Celia deze aan de hand van een stop motion video gefotoshopt en overgetekend. Uiteindelijk is de foto verdwenen en zie je alleen omlijningen van een gezicht. Het overtekenen laat goed de dualiteit tussen realiteit en verbeelding zien.
Samen met Kluster5 is Celia uiteindelijk tot een podiumplan gekomen: op het podium staat een drieluik aan schermen. Voor deze schermen staat Isa met de rug naar het publiek toe. De andere ensembleleden staan in een halve cirkel om haar heen en representeren haar volgers. Aan het begin volgen ze haar nog niet, dan vloeit de muziek nog niet echt in elkaar over. Hoe gelaagder de instrumenten daarna klinken, hoe meer volgers ze heeft en hoe groter haar bereik is. Naarmate het stuk vordert, hoe meer de authentieke klank van de viool wordt vervormd door het gebruik van sampels en filters. De viool blijft doorspelen, maar de audio wordt steeds gelaagder. Uiteindelijk is het bijna niet meer goed te horen wat ‘echt’ is en wat ‘nep’ “Alles staat in verbinding met elkaar. Er is een sterke band tussen de musicus op het podium en de beelden op het scherm. Dit is voor mij nu een nieuw soort werk geworden van mijn werkpraktijk.”
Elevation of self-validation is om 20.15 te horen en te zien tijdens de Saturday Night op zaterdag 11 september in Theater Kikker.
*Elevation of self-validation is een co-commissie van Gaudeamus, Grachtenfestival en November Music.
*Foto door Karmit Fadael
Geschreven door Mirjam de Zwart