In samenwerking met Gaudeamus worden niet alleen tijdens het festival maar ook het hele jaar door veel werken uitgevoerd waarvan de inkt nog maar net droog is. Voor het 10-jarige jubileum van Kamerkoor JIP gaf Gaudeamus Setareh Nafisi, Maripepa Contreras en Antonio Moreno Glazkov de opdracht om elk speciaal voor de gelegenheid een stuk te schrijven. Enkele dagen voor hun première tijdens de Dag van de Componist aanstaande zaterdag 17 juni in TivoliVredenburg spraken we met de drie jonge componisten over hun nieuwe werken en het creatieve proces erachter.
van Sofia Chionidou
In juni viert Kamerkoor JIP haar 10-jarig bestaan met het programma Maar de zon is nog op dat ze ook naar Utrecht brengen, als onderdeel van Dag van de Componist. Maar de zon is nog op is een programma met vijf nieuwe stukken die speciaal voor het koor zijn gecomponeerd door componisten Gerard Beljon, Oene van Geel en ‘onze’ componisten Maripepa Contreras, Antonio Moreno Glazkov en Setareh Nafisi. Toen deze jonge, grensverleggende componisten werd gevraagd om nieuw werk te maken op maat van het frisse, multiculturele en sociaal geëngageerde karakter van het JIP-koor, begon een mooie creatieve reis.
Over grenzen heen
Als we het over hun achtergrond hebben, delen Nafisi, Contreras en Glazkov allemaal een vergelijkbaar patroon; ze zijn begonnen in de klassieke muziek en hebben daar een sterke basis gelegd, maar iets bracht hen ertoe om verder te kijken dan de grenzen ervan. Voor Contreras en Glazkov liepen improvisatie en jazz voorop. “Improvisatie”, zegt Contreras, “is ook een soort compositie in het moment.” Van daar groeide haar liefde voor compositie alleen maar. Ook voor Glazkov ging improvisatie hand in hand met compositie. Eerst verkende ze klassieke muziek, daarna jazz en daarna kwamen invloeden vam muziek uit verschillende culturen. “Ik heb me nooit graag in één hokje opgesloten”, zegt hij. Voor Nafisi komt de breuk met klassieke muziek met een interdisciplinaire aanpak. Film, animatie, dans, opera en theater spelen allemaal een rol in de manier waarop ze de verbinding van haar werk met het publiek vormgeeft, wat volgens haar haar belangrijkste zorg is.
Een nauwe band met het publiek is nog een ander kenmerk dat deze drie componisten bindt. Nafisi, Contreras en Glazkov zijn ook allemaal actief als uitvoerend musicus. Nafisi is pianist, Glazkov is trompettist en Contreras is hoboïst. Hun identiteit als performers bracht hen aanvankelijk samen, ook met een van de andere componisten, Oene van Geel. “Van alle componisten ken ik vooral de uitvoerende kant”, grapt Contreras tijdens ons gesprek. Behalve zij treden ook de andere twee jonge componisten op in Maar de zon is nog op.
Duisternis en weven
En zo werden enkele maanden geleden Nafisi, Contreras en Glazkov uitgenodigd om te componeren voor het JIP jubileumproject. “Het was een heel vrije en open opdracht”, zegt Nafisi positief in ons gesprek, later toevoegend dat de sociale dimensie waar het koor naar neigt het project nog aantrekkelijker maakte. En gezien de tijd dat de componisten aan hun concepten begonnen te werken en ze allemaal aan elkaar te knopen (winter – lente 2022), is het geen wonder dat alle drie de projecten op de een of andere manier verband houden met de opstanden in Iran.
Nafisi’s compositie, Weaving Light (Into Darkness), is een persoonlijke bijdrage aan de politieke zaak in Iran, een eerbetoon aan de politieke gevangenen en hun gevechten. Tijdens ons gesprek vertelt ze over haar praktijk van sociaal artistiek onderzoek. Ze vertelt hoe ze na een paar maanden van onderzoek, materiaal verzamelen, lezen en praten met verschillende kunstenaars, het perspectief vond dat ze zocht voor haar stuk in een tentoonstelling van objecten die waren gebreid door vrouwelijke politieke gevangenen in Iran. “Weven, als een repetitieve handeling die je blijft doen, een soort vechten en proberen te midden van wanhoop.” Dit was een van de twee belangrijkste ideeën die het stuk van Nafisi vormden. De tweede was duisternis, geïnspireerd door de korte film The House is Black van de Iraanse filmregisseur Forugh Farrokhzad. Nafisi stond erop om bij deze duisternis als perspectief te blijven, om de nijpende situatie in Iran niet uit de weg te gaan. Voortbouwend op deze ideeën componeerde ze geleidelijk de muziek en schreef ze het gedicht waaruit haar stuk bestond, en ten slotte voegde ze enkele choreografische elementen toe om ze aan te vullen, waarbij ze trouw bleef aan haar nauwgezette, interdisciplinaire aanpak.
Onderlinge verbondenheid
De aanpak van Contreras lijkt nogal anders. Als je met haar over haar compositie praat, is het duidelijk dat dit een componist is die graag muziek wil vormgeven, de harmonieën die in haar hoofd zitten, wil vinden en uitspelen. Ook voor haar werk voor Kamerkoor JIP liet ze zich inspireren door de Iraanse revolutie. Contreras wilde componeren rond het concept van ballingschap en zocht naar een gedicht dat haar thema zou bevredigen, maar dat haar ook muzikaal zou inspireren. Ze vond het in het Perzische gedicht Barane Sobh (‘Ochtendregen’). In samenwerking met de dichter, de koordirigenten en de koorzangers zelf schreef ze haar eerste koorstuk om a capella te zingen, ook in de oorspronkelijke taal van het gedicht, Farsi. In ons gesprek vermeldt ze dat ze het stuk vrij intuïtief heeft geschreven. “Toen ik het idee kreeg om voor een koor te schrijven, begon er muziek in mijn hoofd te gonzen”, vertelt ze, als een echte improvisator.
Glaskovs reis van zijn oorspronkelijke idee van het stuk naar wat Islands werd, was complexer. Aanvankelijk begon hij met het idee om een stuk te schrijven opgedragen aan de ouders van wie de kinderen leden tijdens de opstanden in Iran, maar langzaam verschoof hij naar een meer universele benadering van ouder-kindrelaties, en uiteindelijk belandde hij op het componeren rond het thema van menselijke relaties en onderlinge verbondenheid. “Zijn we echt eilanden? En kunnen we elkaar echt echt leren kennen?” vraagt Glaskov zich af. Hij stelt deze vragen in zijn stuk, zonder te willen beweren dat hij het antwoord heeft. Hij drukt ze alleen uit, via de muziek en de teksten die hij schreef voor Kamerkoor JIP, en zo ontstond zijn eerste stuk voor koor. Ondanks zijn ervaring met componeren vermeldt hij hoe dit project “veel leren vergde”, terwijl hij beschrijft wat een zinvolle en gelukkige ervaring zijn samenwerking met het koor is geweest.
Oog op de toekomst
Voor alle drie de componisten lijkt de creatieve ervaring met Kamerkoor JIP een zeer positieve geweest te zijn. Met plannen en hoop voor toekomstige projecten, proberen ze deze reis voort te zetten, waarbij Nafisi bezig is met het componeren van een ander stuk voor koor, Glaskov samenwerkt met JIP en hoopt in de toekomst meer stukken voor koor te schrijven, en Contreras hoopt door te gaan componeren, vooral voor haar eigen kwintet. Wat ons betreft kijken we er naar uit om hen en hun werken te zien in de Hertz-zaal van Tivoli Vredenburg, aanstaande zaterdagavond!