Tijdens de vele concerten van Gaudeamus Festival 2023 klinken talloze nieuwe werken, waarvan de inkt nog maar net droog is. Stagiair Sofia Chionidou interviewt componisten die vertellen over de compositie die zij in opdracht van ons schreven – of nog aan het schrijven zijn. Vandaag: Andrea Voets over haar project Millennial History.
door Sofia Chionidou
Voets is ’s werelds enige maker van ‘muzikale journalistiek’. Vooruitlopend op haar nieuwe stuk For Real, dat gepresenteerd zal worden op Gaudeamus Festival 2024, kunnen we niet wachten om in september een kijkje te nemen in haar praktijk van muziekjournalistiek. Op de openingsavond van het festival presenteert Voets de multimediale performanceversie van haar bekroonde podcastserie Millennial History.
We ontmoetten Andrea op een zonnige zaterdagochtend, op een prachtig terras in Amsterdam, een setting die perfect leek te passen bij haar warme en gastvrije persoonlijkheid. Hoe verder we in ons gesprek raken, van onze persoonlijke kennismaking naar haar eigen werk, straalde haar toewijding, assertiviteit en meerlagige manier van denken steeds verder door, en ontstond langzaam een beeld van de persoon achter de uitvinding van de muziekjournalistiek.
Het is logisch!
Andrea wist al vroeg dat ze muzikant wilde worden. Ze speelt harp en is geschoold in klassieke muziek. Maar voor haar voelde de klassieke setting van het uitvoeren van muziek nooit echt goed. “Ik had een conceptueel probleem met de codes van het spelen van concerten”, zegt Andrea.
In een gelukkige gang van zaken creëerde ze in 2016 per ongeluk haar eerste muziekjournalistieke werk, Xenitia. Het kwam voort uit een reeks interviews met Grieken die vanwege de financiële crisis naar Berlijn en naar Amsterdam moesten verhuizen. Deze verschuiving van focus, van de artiest naar een groter verhaal, stelde haar in staat haar plankenkoorts te overwinnen en de betekenis te vinden waarnaar ze op zoek was in het creatieve proces. Toen wist ze dat dit het was: muzikale journalistiek.
“Journalistiek, via muziek. Het is echte journalistiek over onderwerpen die veel muziek nodig hebben om begrepen en gevoeld te worden. Het is een combinatie van het rationele, het emotionele en het subliminale.” Dit is het DNA van de muziekjournalistiek, in de woorden van Voets. Het combineert diepgaande sociale journalistiek met vele lagen originele muziek, waarmee zij probeert wat zij noemt ‘emotionele blinde vlekken’ in de samenleving aan te pakken. Met emotionele blinde vlekken verwijst ze naar zaken die het leven van mensen sterk beïnvloeden, vaak op een negatieve manier, maar die niet aan de oppervlakte liggen. Het blootleggen van deze kwesties door middel van muziek en journalistiek is de motivatie voor haar werk.
Millennial History
Toen Luke Deane (componist en Voets’ creatieve partner in Millennial History) haar eind 2017 belde met de suggestie om een podcast te maken, was ze dus helemaal klaar om de uitdaging aan te gaan die aan de wieg stond van Millennial History. Het onderwerp kwam meteen in haar op, toen ze zich het effect herinnerde dat grappen over de maffia hadden op een Siciliaanse vriend van haar.
Zodoende verbinden de afleveringen van de podcast facetten van recente historische gebeurtenissen en persoonlijke verhalen van millennials op diepe, emotionele en tastbare manieren. Voets benadrukt dat het heel belangrijk is dat zij en haar team over het algemeen veel muzikanten interviewen. Zoals ze zegt, “muzikanten zijn politieke wezens en acteurs in een samenleving, maar op de een of andere manier wordt dit niet meer gezien, niet opgemerkt, vanaf het moment dat we een instrument vasthouden.” Tijdens de interviews luisterde ze naar haar medemuzikanten die hun ervaringen van recente historische gebeurtenissen naar boven haalden: “net als Zygmunt Bauman,” verwijzend naar de invloedrijke socioloog om de diepe sociale inzichten van de geïnterviewden te benadrukken. Voets wil in haar werk stelling nemen tegen dit onrecht, door de politieke stem van musici een prominente plaats te geven. “Infantiliseer ons alsjeblieft niet alleen maar omdat we geluid gebruiken!”, roept ze uit.
Dankzij het gebruik van geluid kon de Millennial History-podcast de persoonlijke en emotionele dimensies van de verhalen van de geïnterviewden naar voren brengen. En dit vereiste nauwgezet en hard werken. In ons gesprek presenteert Voets het creatieve proces als een lange rij van logische beslissingen. Ze vertrekt van het materiaal van de interviews en baant zich langzaam een weg door de montage en de creatie van muziek, zowel alleen als met haar medewerkers. Door de inhoud van de interviews door elkaar te plaatsen en nog meer samen te vatten, kwam ze tot de showversie van Millennial History. Op de vraag hoe het überhaupt mogelijk is om van 40 uur interviewmateriaal naar 4 uur podcasts te gaan en van daaruit weer naar een 1,5 uur durende show, antwoordt Voets dat ze dit deel van het proces simpel vindt. “Als het materiaal er eenmaal is, is het een kwestie van schaven en slijpen!”
For Real
Om te ontdekken welk deel van het creatieve proces ze het meest uitdagend vindt, moeten we dichter bij de beginfasen van haar projecten kijken. We spraken over de fase waarin haar nieuwe werk, For Real, zich nu bevindt.
For Real is een voorstelling over de intellectuele ondermijning van vrouwen. Geïnspireerd door Mary Ann Siegharts boek The authority gap: why women still aren’t taken seriously, besloot Voets een nieuw werk te maken waarin ze de implicaties van deze kloof op persoonlijk, relationeel en existentieel niveau bekijkt. Als vrouw en kunstenaar resoneerde dit onderwerp met haar en schokte het haar tegelijkertijd, vooral toen ze werd geconfronteerd met de onbetwistbare sociologische gegevens over hoe de artistieke inspanningen van vrouwen systematisch worden tegengewerkt. Met For Real staat ze op haar strepen, evenals op die van andere vrouwen en onderdrukte mensen, en wil ze zien wat muzikale journalistiek kan doen om dit onderwerp aan te pakken.
For Real neemt de vorm aan van een live radioshow. “Ik kan niet wachten om dit nieuwe formaat te verkennen”, zegt Voets, uitleggend hoe ze citaten van vrouwen van over de hele wereld integreert met getuigenissen van leden van het publiek en live geïmproviseerde muziek. “Het wordt riskant”, zegt ze. Zij en de twee andere muzikanten van de show – Sarah Jeffery (blokfluiten) en George Dumitriu (viool, altviool, gitaar) – moeten inderdaad zorgvuldig en meesterlijk het gewicht van de getuigenissen dragen met hun improvisaties, om het gevoel te creëren dat er naar de mensen wordt geluisterd, live, in het theater. Voets is over het algemeen erg terughoudend met interactieve opstellingen. In dit geval vindt ze interactie echter essentieel. “Als het gaat om intellectueel ondermijnen en mensen serieus nemen, kun je geen show maken waarin je alleen maar zendt, ook al is het dan muzikale journalistiek.” Het is duidelijk dat ze hier zorgvuldig mee om wil gaan.
For now
Terwijl For Real langzaam vorm krijgt, rest ons niets anders dan geduldig achterover leunen en wachten tot het creatieve proces zijn hoogtepunt bereikt. Onze ontmoeting met Andrea Voets heeft duidelijk gemaakt hoe dit proces, het combineren van systematische journalistieke materiaalverzameling en muzikale opgravingen, zal resulteren in iets solides en emotioneel, sociaal en ontroerend tegelijk. Vooralsnog kunnen we niet wachten om Millennial History in september te zien, dat tenslotte de hoofdingrediënten van de muziekjournalistiek al tentoon spreidt, zoals Voets ze omschrijft: “een urgent onderwerp, goede muziek erbij en aandacht.”