Klik op het toestaan van cookies om de playlist te beluisteren

terug naar nieuwsberichten

Natte Inkt (4): Rafaele Andrade

Tijdens de vele concerten van Gaudeamus Festival 2023 worden talloze gloednieuwe werken uitgevoerd, waarvan de inkt nog maar net is opgedroogd. Stagiair Sofia Chionidou interviewt verschillende componisten die ons vertellen over de composities die ze voor ons hebben geschreven – of nog aan het schrijven zijn. Vandaag: Rafaele Andrade over haar nieuwe werken met de Knurl, die worden gepresenteerd op de woensdag– en donderdagavond van Gaudeamus Festival 2023.

door Sofia Chionidou

Rafaele Andrade is niet nieuw voor Gaudeamus. De afgelopen drie jaar hebben we haar begeleid bij de creatieve ontwikkeling van de Knurl, het door haar uitgevonden elektronische, op cello gebaseerde instrument. Dit jaar presenteert ze vier gezamenlijke werken met dit instrument, elk gericht op een van de eindeloze mogelijkheden van de Knurl. Een paar weken voor het festival hadden we een fascinerend gesprek over Andrade’s balans tussen instrumentontwikkeling en muziek maken, en hoe haar praktijk de rol van de muzikant van de 21e eeuw heroverweegt.

De levensloop van de Knurl
Voordat ze de Knurl uitvond, was Andrade celliste en componiste en studeerde ze Sonologie aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag. In ons gesprek haalt ze herinneringen op aan de inspiratie voor de uitvinding van de Knurl. Het was tijdens een masterclass Sonologie toen ze voor het eerst in aanraking kwam met een elektronische, open-source cello en meteen gebiologeerd was. In de periode na deze masterclass vormde ze met drie andere studenten een cellokwartet, waarin iedereen uiteindelijk zijn eigen instrument ontwikkelde en produceerde, waaronder Andrade’s eerste versie van de Knurl. In het begin, zegt ze, was haar motivatie om het instrument te maken vooral praktisch: ze wilde minder apparatuur meenemen, een elektronisch instrument geïntegreerd in haar eigen cello en niet als iets extra’s. Ze raakte echter al snel geïnteresseerd in de potentie en de bredere betekenis die het bouwen van je eigen instrument heeft. Inmiddels, na jaren van ontwikkeling, kan de nieuwste versie van de Knurl worden beschreven, in Andrade’s woorden, als “een elektronische cello met 16 snaren die aanraakgevoelig en remappable zijn”, waarmee ze haar jarenlange experimenten op het gebied van muziek, programmeren en 3D-printen in de praktijk brengt.

Hoewel ze vaak wordt bestempeld als uitvinder van instrumenten, geeft Andrade de voorkeur aan de identiteit van componist. “Ik wil gewoon iets maken dat voor mij werkt”, legt ze uit. Ze is van mening dat de rol van de muzikant in de 21e eeuw ook het bewustzijn moet omvatten van de beschikbare hulpmiddelen die kunnen bijdragen aan muzikale praktijken. “Maken ze je leven gemakkelijk? Maken ze het ingewikkelder?” Het belangrijke aspect is dat instrumenten de manier van denken van de muzikant vormgeven, of het nu traditionele instrumenten zijn of nieuwe technologieën zoals creatief programmeren of 3D-printen. In haar eigen praktijk integreert ze verschillende technologische hulpmiddelen om kwesties aan te pakken zoals duurzame productie van instrumenten of de verdeling van het creatieve eigenaarschap tussen kunstenaar en publiek. Tegelijkertijd bieden deze tools haar een breder scala aan mogelijkheden om muziek te maken. Op de vraag hoe haar muziekpraktijk is beïnvloed door de Knurl, legt ze uit: “Soms komt de muziek eerst en soms de creatieve programmering”, wat de veelzijdigheid van haar praktijk laat zien.

Wat is er nieuw?
In haar traject tot nu toe heeft Andrade verschillende experimenten met de Knurl onderzocht en gepresenteerd. “Het is geweldig om jonge kunstenaars de ruimte te geven om hun projecten te realiseren, hoe onvolmaakt ze ook zijn”, zegt ze, dankbaar voor de steun van Gaudeamus in eerdere stadia van de ontwikkeling van de Knurl. Dit jaar is het instrument volwassen geworden, geleidelijk aan verfijnd en geperfectioneerd. Als gevolg daarvan nemen haar werken de vorm aan van muzikale optredens waarbij de nadruk ligt op artistieke ideeën en samenwerking, in plaats van op het maken van instrumenten.

Als ik haar meer vraag over de werken die ze in september zal presenteren, ben ik overdonderd door de hoeveelheid werk en vindingrijkheid die elk van hen met zich meebrengt. Op de woensdagavond van het festival presenteert ze een van haar oudere voorstellingen, getiteld This isn’t solo. Ondanks wat de titel van het werk suggereert, staat Andrade alleen op het podium met haar Knurl, maar ze deelt de controle ervan met het publiek via een webplatform. Op dezelfde avond presenteert ze ook een nieuwe performance, getiteld Morph, in samenwerking met Timo Hoogland. Met haar op de Knurl, Hoogland op drumcode (een percussie- en live-elektronicainstrument) en een projectie, zal het publiek een onderzoek meemaken van de geluidsbronnen van de twee instrumenten, waarbij elk van hen het geluid van de ander door elkaar heen morpht.

Op donderdagavond presenteert ze haar werk met Adam Pulz, Sound Energy Harvest. Door de trillingen van hun live muziek om te zetten in energie die vervolgens wordt omgezet in licht, brengen ze het onderwerp energieverbruik ter sprake, vooral in de muziek, waar we gewend zijn aan de “plug-n-play” logica, zoals Andrade aangeeft. In alle drie deze projecten stelt Andrade de muziekpraktijk ter discussie, en bevraagt ze de relatie tot het publiek, de instrumenten van andere muzikanten en energieverbruik. Ze reflecteert op bredere urgente onderwerpen, zoals bezorgdheid over autoriteit, interconnectiviteit en duurzaamheid, en laat zien hoe haar creatieve praktijk is geworteld in een globale hedendaagse realiteit.

Een van haar aandachtspunten is ook samenwerking, omdat ze de verdeling van het creatieve eigenaarschap ziet als een sleutelelement in de democratisering van de muzikale productie van de toekomst. Dit is een belangrijk onderdeel van haar vierde werk op het festival van dit jaar, de performance van het Knurl Quartet. Via een open call vorig jaar en een residentie van drie maanden bij Gaudeamus, kregen drie musici en Andrade de kans om samen te werken en de ensemble-mogelijkheden van de Knurl te verkennen. Omdat het echt een multi-band instrument is, zegt Andrade dat ze erg benieuwd was naar wat er gebeurt als je er vier bij elkaar zet. Elke muzikant bracht zijn eigen vaardigheden, karakter en ervaring in en samen creëerden ze het programma dat we tijdens het festival zullen horen.

Hoe verder groeien?
Nu Andrade zo ver is gekomen met de ontwikkeling van de Knurl, is haar plan om het los te laten en de manieren te verkennen waarop zij en anderen met de nieuwste versie kunnen spelen, zodat het kan rijpen. Ze is van plan om de Knurl zelf te delen, maar ook haar eigen kennis over het maken van instrumenten, door met mensen te werken aan het aanpassen van hun eigen instrumenten en de mogelijkheden ervan te verkennen. Wij zijn benieuwd in welke richting haar praktijk haar in de toekomst zal leiden, maar voor nu zijn we benieuwd naar haar muzikale verkenningen tijdens het festival van dit jaar!